Kastamonu’nun Tosya ilçesinde bulunan ve ilçeye has yaklaşık 5 bin adet meyve bahçeleri ( bağ) sulama suyu sorunu yüzünden üretimden uzaklaştırılmasının yanında, büyümesi yıllar alan meyve ağaçlarının kurumaya yüz tutması sonucu, özelliğini kaybederek yok olmakla karşı karşıya kaldı.
Bilindiği üzere Tosya’da çeşitli büyüklüklerde binlerce dekar alana sahip içinde tarihi evleri ( gümele ) bulunan mevsim şartlarına göre her türlü meyve ve sebzenin yetiştirildiği bağlar bulunmaktadır. Bu alanlarda Tosyalılar yıllarca üretim yaparak hem evlerini geçindirmiş, hemde ülke ekonomisine ciddi katkılar sağlamıştır.
Üretilen sebze ve meyvelerin ihtiyaç fazlaları, başka şehirlerde satılarak ilçeye önemli girdi de sağlanmıştır. Bunun yanında yine bu alanlarda üretilen sebze ve meyveler, uluslararası D-100 kara yolu kenarında satılarak aynı zamanda ihraç da edilmiştir. Tosyalıların iş ve aş için başka şehirlere göç etmesinin de önüne geçen bu meyve bahçeleri, maalesef son yıllarda çeşitli nedenler yüzünden üretimden uzaklaştırılmıştır.
Üretken, girişken ve çalışkan Tosyalılar yine de üretmek için büyük mücadele göstermektedir. Bu mücadeleler, çeşitli aksaklıklara rağmen yine de başarıyla taçlandırılıyordu ta ki sulama suyu sorunu baş gösterene kadar.
Devletimiz, meyve bahçelerimizin sulama suyu sorunu yaşamaması için yıllar önce sulama göledi inşa etmiş, yine birkaç yıl önce de içinin temizliğini yapmıştı. Göledin bendini yükselterek daha fazla su toplanmasını da sağlamıştı. Bu göletten veya başka yerlerden gelen sulama suyunun, binlerce meyve bahçelerine sağlıklı bir şekilde ulaşabilmesi için de toplam 124 kilometre uzunluğunda 9 adet de beton sulama suyu kanalı inşa etmişti.
9 Adet 124 kilometre uzunluğunda ki bu sulama suyu kanallarının kontrolleri ise kurulan dernekler tarafından sağlanmaktadır.
Bu dernekler şu şekilde sıralanmaktadır :
1 : Yazıçam Arkı Sulama Derneği ( 25 kilometre )
2: Acıkavak Arkı Sulama Derneği ( 20 kilometre)
3 : Yenice Arkı Sulama Derneği ( 15 kilometre )
4 : Kanlı Arkı Sulama Derneği ( 10 kilometre )
5 : Hasan Arkı Sulama Derneği ( 10 kilometre )
6 : Bayem Arkı Sulama Derneği ( 12 kilometre)
7 : Beşçam Arkı Sulama Derneği ( 12 kilometre)
8: Golden Arkı Sulama Derneği ( 10 kilometre)
9: Çatak Arkı Sulama Derneği ( 10 kilometre)
Bu dernekler ise, Çiftçi Malları Koruma Meclisi Başkanlığına bağlı hareket etmektedir.
Binlerce dekar alana sahip meyve bahçeleri (bağ) yukarıda belirtilen şekilde sulanmaktadır. Yine bu arklarda ki görevliler ( deşdimen ) dernekler tarafından işe alınmaktadır. Meyve bahçelerinin sahiplerinden alınan, ark, sulama vb ücretler yine bu görevliler tarafından tahsil edilmektedir. Meyve bahçesi sahiplerinden alınan bu ücretler sulama arklarına ve meyve bahçelerinin büyüklüğüne göre çeşitlilik göstermektedir.
Yıllardır yukarıda belirtilen şekilde devam eden bu sistem, son yıllarda, meyve bahçelerinin ihtiyacına cevap veremez hale geldi. Binlerce alanda yetiştirilen sebze, sulama suyu yüzünden kuruyup gitti. Yine bu alanlarda yıllarca emek harcanarak büyütülen meyve ağaçlarının bir bölümü kurudu, ayakta kalanlar ise yağmur ve kar suyu ile hayatlarını devam ettirmeye çalışıyor.
Tosya’daki binlerce dekar meyve bahçesinde sulama suyu sorununun, sulama kanallarının bakımsızlığından ve sulama saatlerinden kaynaklandığı meyve bahçesi sahipleri tarafından dile getirilmektedir. Aşağıdaki resimlerde de görüldüğü üzere, devletimiz tarafından yıllar önce inşa edilen 124 kilometre uzunluğundaki beton sulama kanalları, yapıldığı günden buyana hiçbir bakım ve onarım görmemiş, kırılan yerler de onarılmamıştır. Bu kırılan yerlerde meydana gelen su kayıpları, özellikle sıcak yaz günlerinde çok ama çok büyük önem arz etmektedir. Meyve bahçesi sahipleri, tarım arazilerini hangi gün ve hangi saatte sulayacaklarını bilmemektedir. Deşdimenleri arayarak sulama suyu sırası alan meyve bahçesi sahipleri, yeteri kadar su olmadığı veya işinin yoğunluğunu ayarlayamadığı için bahçelerini yeteri kadar sulayamamaktadır.
Bu sorunların çözümü çok ama çok basittir. Öncelikle, 124 kilometre uzunluğundaki beton sulama arklarının kırık ve bakımsız olan yerlerinin tespit edilmesi gerekmektedir. Bu yerler tespit edildikten sonra havaların uygun olması nedeniyle acilen, bahar aylarına kadar bakım ve onarımlarının yapılması gerekmektedir. Sulama suyunun sağlıklı bir şekilde üreticiye ulaşmasını sağladıktan sonra, bu arkların kontrol ve bakımları mutlaka ve mutlaka devletin denetimi ve kontrolünde olmalıdır.
Sorun ve sıkıntısı olan meyve bahçesi sahiplerinin, isteklerini bildirebileceği bir kamu kurum ve kuruluşu mutlaka belirlenmelidir. Sezonun başında meyve bahçesi sahiplerine, tarım arazilerini hangi gün ve saatte sulayabileceği resmi bir yazı ile belirtilmelidir.
Meyve bahçesi sahiplerine, hangi kalemlerde ne kadar parayı hangi kuruma ne zaman ödeyecekleri de yine sezon başında resmi bir yazı ile belirtilmelidir.
Meyve bahçesi sahiplerine, belirtilen sulama kurallarına uymamaları halinde hangi cezai işlemlerle karşı karşıya kalacağı da yine bir resmi yazı ile belirtilmelidir.
Bu şekilde kontrol altına alınan sulama suyu sistemi sayesinde, binlerce dekar tarım arazisi, yine yıllar önceki verimli haline geleceği, binlerce kişiye yeniden iş ve aş olanağı sağlayacağı muhakkaktır.
.
